२०४८, ०५१ र ०६४ मा कपिलवस्तुबाट चुनाव जितेका र पटक–पटक मन्त्रीसमेत भइसकेका दीपकुमार उपाध्याय अहिले राजनीतिमा निष्क्रियप्रायः छन् । २०६३ सालमा गिरिजाप्रसाद कोइराला नेतृत्वको सरकारका पर्यटनमन्त्री थिए । दोस्रो संविधानसभा चुनाव हारेपछि सुशील कोइराला नेतृत्वको सरकार हुँदा भारतका निम्ति राजदूत भए । ०७२ मा ओली सरकारले फिर्ता बोलायो । फेरि प्रचण्ड नेतृत्वको सरकार गठन हुँदा नियुक्त भए । अवधि बाँकी छँदै आफ्नै पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री रहेको बेला चुनाव लड्न राजदूत पदबाट राजीनामा दिए । यसरी पद त्यागी–त्यागी चुनाव लडेका उनी बलदेव खनालबाट पराजित भए । खनाल पछि कृषिमन्त्री भए ।
बिज्ञापन
बिज्ञापन
० भारत–पाकिस्तान तनावको असर नेपालमा के–के पर्न सक्ला ?
‑ थुप्रै नेपाली युवा भारतीय सेनामा छन् । भिआइपीको सुरक्षादेखि फ्रन्ट लाइनमा डिफेन्ड गर्ने हाम्रै युवा छन् । यदि, भारत–पाकिस्तानको तनाव उत्कर्षमा पुग्यो भने त्यसको प्रत्यक्ष असर त्यहाँ पर्दछ । युद्ध भन्नेबित्तिकै विभिन्न सामाजिक, राजनीतिक, आर्थिक असर पनि परिरहेको हुन्छ । यदि यो तनाव लम्बियो भने झन पीडादायी हुन्छ । हाम्रो भूराजनीतिमा चीन र भारत, भारत र पाकिस्तानबीच द्वन्द्व हुने अनेकन कारणमध्ये सीमारेखा पनि एक हो । एक्सन कि रियाक्सन हुन्छ, जहाँ पनि । भारतमा यस घटनाका कारण तीव्र आक्रोश छ । यसलाई बुद्धिमत्तापूर्वक, मानवीय आधारमा, शान्तिपूर्वक, क्षति नपुर्याई कूटनीतिक पहलबाट समाधान गर्नुपर्ने हुन्छ ।
बिज्ञापन
० पाकिस्तानीलाई भारतले देश छोड्न आदेश दिएपछि उनीहरु भुटानी शरणार्थीझैँ नेपाल आउने खतरा कत्तिको देख्नुहुन्छ ?
‑ भारतीयलाई नेपाल आउन कुनै भिसा चाहिँदैन । पासपोर्ट होल्डरले आफ्नो आइडी कार्ड देखाएर सजिलै नेपाल आउन सक्छ । यही कारण नेपाल सरकार अझै चनाखो रहनुपर्ने स्थिति छ । त्यस्ता मानिस बिनाउद्देश्य त पक्कै आउँदैनन् । यसरी भित्रिएकाहरूलाई मानवीय व्यवहार नगरौँ पनि भएन । मानवीय व्यवहार गर्दा भारतले हाकाहाकी आतंकवादीलाई प्रश्रय दियो भन्न सक्छ । त्यही कारण अहिले हामी एकदमै चनाखो हुनै पर्छ ।
‑ छताछुल्ल, लथालिंगै भयो । गर्न नहुने कुरा भए । भारतसँग सीमाना जोडिएको दक्षिणी भूभागमा ऊसँग नमिल्ने गतिविधि गर्न दियौं भने सुरक्षा थ्रेट गरेको सम्झन्छ । मनाङ, मुस्ताङ वा कतै पनि भारतीय वा अमेरिकनलाई त्यस प्रकारका गतिविधि गर्न दिएको खण्डमा चीनले रुचाउँदैन । अहिले हाम्रो कूटनीतिक अपरिपक्वता सतहैमा देखिने खालको भएको छ । उत्तर र दक्षिण दुवै छिमेकीले गुनासो गरिरहेका छन् । कहिले रियलाइज गर्ने ? अनेकन नाममा चिनियाँलाई खुला गतिविधि गर्न दिएका छौं । बिआरआईलाई मान्यता दिएका छौं । त्यसले भारतलाई के असर पारेको होला ? अर्काेतिर मुस्ताङमा भारतलाई के–के खोल्न दिने भनी निर्णय भएको भन्ने अखबारमा पढ्न पाइन्छ । स्वाभाविक हो यस्ता कुराले चीन झस्कन्छ । हामीले अनुमति नदिई कुनचाहिँ विदेशी आउँछ ?
‑ कूटनीतिक रुपमा भेटघाट हुनु सुन्दर पक्ष हो तर व्यावहारिक पक्ष भनेको यस्ता भेटघाट र कुराकानीको परिणाम कुर्नुपर्ने हुन्छ । परिणाम कुर्दा कुनै तात्विक असर देखिनुपर्छ । त्यस्तो केही पाइन्न । भारतीय मन्त्री आएका छैनन् । ब्युरोक्रेटसँग द्विपक्षीय मिटिङ भइरहेको सुनिएकै छ तर न्यानोपना छैन । बिझेका कुरामा वार्ता र संवादमार्फत मल्हमपट्टी लाग्नुपर्ने हो । तर, त्यसो भएझैँ लाग्दैन ।
० कतिपयले भारतीय संस्थापन पक्ष हिन्दुत्वका नाममा राजतन्त्र फर्काउने तहसम्म गइरहेको भन्दै छन् । त्यस्तो गुञ्जायस देखिन्छ र ?
– राजनीतिमा हरेक कुराको सम्भावना हुन्छ तर परिस्थितिको त्यसअनुसार मूल्यांकन गर्ने चलन हामीकहाँ छैन । यसबीच अनेकन तन्त्र फेरियो र गणतन्त्र आएको वर्षौं बित्यो तर अझै जनतामा राजनीतिप्रति वितृष्णा छ ? यो अवस्था आउनुमा दोषी को ? ठुल्ठूला भनिएका दल आलोपालो गरी सत्तामा छन् । देशलाई अगाडि बढाउन नसकिएको, देश आर्थिक रुपले अप्ठ्यारोमा परेको, युवालाई देशमा अड्याउन नसकेको, चरम निराशा बढेकोमा को जिम्मेवार ? लोकतन्त्र, गणतन्त्र जे भनिए पनि त्यसका प्राण अर्थात् मूल्य–मान्यता भनेको नैतिकता हो । नेतृत्व र नेतामा नैतिकताको खडेरी लाग्नु नै आजको स्थितिको प्रमुख कारण हो । मुलुकमा सुशासनको भाषण प्रशस्त सुनिन्छ । सुन्दर, शान्त नेपाल भनिन्छ । तर एक पछाडि अर्काे भ्रष्टाचारको कुरा मात्र आउँछन् । हामी आफू सुधिएनौं, सुधार्न सकेनौं भने अरुलाई दोष दिएर बच्ने उपाय छैन ।
० नेपाल–भारत सम्बन्धका जटिलता के–के देख्नुहुन्छ ?
‑ हिजोसम्म सीमा विवाद परराष्ट्रको प्रोटोकोलमा अंकित कुरा थियो । कालापानी र सुस्ता विवादित क्षेत्र हो भनेर भारतले भन्दै आएको थियो । बीचमा हामी चुच्चे नक्सामा रमायौं । तपाईंसँग लालपुर्जा छ तर ६० वर्षदेखि अरुले नै प्रयोग गरिरहेको छ । यस्ता कुरामा कूटनीतिज्ञता, गाम्भीर्यता, परिपक्वता चाहिने हो तर हामी सस्तो लोकप्रियतामा रमायौं । यस्ता कुरालाई प्राथमिकतामा राष्ट्रिय एजेण्डा बनाएर जानुपर्ने हो तर हाम्रो होडबाजी सत्तामा जानेतिर मात्र केन्द्रित रह्यो । भाषणमा राष्ट्रिय हितका कुरा गर्ने, व्यवहारमा सत्ताबाट हट्नासाथ दण्डित भइएको मानसिकता राख्ने परिपाटी छ । देशभित्र र आफ्नो पार्टीभित्रै कसैले टेर्दैन र अलमल छ भने विदेशीले कसरी टेर्छ ?
० वर्तमान सत्ता समीकरण परिवर्तन गर्न भारत लागिरहेको छ भन्ने चर्चामा कत्तिको सत्यता पाउनुहुन्छ ?
‑ उसले चाहेरमात्र के हुन्छ र ? बंगलादेशकै परिणाम हेरौं न । हामी आफू नसुध्रिने अनि भारतलाई मात्र दोष लगाउने ? यो जस्तो मूर्खता अरु केही हुँदैन । यसरी न अमेरिका न त चीन कसैलाई दोष लगाउनु हुँदैन । हामी नै भ्रष्ट भएपछि अरुले खेदिहाल्छन् नि ! हामीले निमन्त्रणा नगरी कुनै भारतीय गुप्तचर वार्ताको लागि आएर घण्टौं एकान्त वार्ता गर्न सक्छ ? जासुससँग वार्ता गर्ने अनि राष्ट्रियता चर्काचर्का कुरा पनि गर्ने ! योजस्तो द्वैधचरित्र अरु के हुन सक्छ ? अहिले नेतासँग जनता र राष्ट्रको सम्बन्धविच्छेद भएको छ । देशको क्रेडिबिलिटी घटेको बेला विदेशीले नखेले कसले खेल्छ त ?
० वैशाख ४ गते ‘र’को स्टेशन चिफ आठ–नौ घण्टाका लागि दिल्ली गए । सिंगापुरमा उपचार गर्ने देउवा बैंकक जानुको कारण ‘र’ लाई भेट्न भन्ने छ । त्यही आशंकाको बीच केपी ओली र देउवाबीच बैंककमै फोनवार्ता हुने गरी छड्के हान्ने तहमा अविश्वास किन बढ्यो ?
‑ नेताहरू नेता होइन, जोकर भन्ने छाप अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा परिसकेको छ । जे बोल्छन्, त्यो कुरा कहिल्यै पूरा गर्दैनन् । जे गर्दैनन्, त्यही बोल्छन् । एक–अर्कालाई धोखा दिने र आफू सत्तामा जानेबाहेक कुरै छैन । चुनावपछि देशलाई कसरी अगाडि बढाउने भन्ने चिन्ता कसैमा देख्नुहुन्छ ? आर्थिक रुपमा कसरी सम्पन्न बनाउने भनेर कोही लागेका छन् ? एक दिन मर्नुपर्छ भनेर सोच्नु पर्दैन ?
० केपी ओलीको मिर्गाैला पहिलो प्रत्यारोपण दिल्लीमा भयो, विद्या भण्डारी, आरजु राणाहरूको उपचार पनि त्यतै भएको हो । अहिले उपचारका लागि सिंगापुर, बैंकक नजिक तर दिल्ली किन दूर हुन थाल्यो होला ?
– आध्यात्मिक चेत हराउँदै गएपछि छट्पटी बढ्दै जान्छ । अहिले जति पनि सम्पत्ति जुटाइएको छ, त्यसरी आर्जित सम्पत्ति कुनै न कुनै दिन कानुनले समात्छ भन्ने चिन्ता छ । बदमासी गरेर अकुत नथुपारेको भए त्रास हुँदैनथ्यो । हिजो गणेशमान, कृष्णप्रसाद भट्टराईहरूले बोल्दा उहाँहरू प्रति विश्वास थियो । अहिलेका नेता विदेशीका स्वार्थको पोका हुन् भन्ने प¥यो । तपाईं र मेरो नैतिकताले काम गर्दैन । नेताको नियतिलाई हामी बदल्न सक्दैनौं ।
० गत साता बैंककबाट फर्किएका कांग्रेस सभापति देउवाले मैले यी–यी रोगको उपचार गरेँ भनेर देशवासीलाई जानकारी दिन नपर्ने ?
‑ पारदर्शिता भएको भए किन यस्तो हुन्थ्यो ! एउटा निष्पक्ष आयोग बनाएर सबै कुरा जिम्मा लगाउने हो भने धेरै नेता बच्दैनन् । अहंकारले व्यक्तिको त भलो हुन्न नै देशको पनि हित गर्दैन ।
० ०४६ यता भारतबाट आठ जना राजदूत कार्यकाल पूरा नगरी फिर्ता हुनुलाई कसरी लिने ?
– हाम्रो कूटनीतिलाई परराष्ट्र मन्त्रालयले लहडमा चलाइरहेको छ । भारतीयले परराष्ट्र मन्त्रालयको स्वीकृतिबेगर काम गर्न पाउँदैनन् तर हाम्रो त भगवान भरोसामा चलेको छ मुलुक ।
० पार्टीभित्रका कामको समन्वय गरिरहनुभएको छ ?
‑ कृष्णजीको संगत गर्ने मौका पाएँ । उहाँ आफैंप्रति इमान्दार बन्ने कोसिस गर भन्नुहुन्थ्यो । आफैंमा रमाउने, आश र त्रासबाट मुक्त हुने । राष्ट्रको हितमा जे देखेको हो त्यो बोल्दिने । मैले भनेको कुरामा कसैलाई रुचि छैन भने किन बोल्ने ? तन, मन आनन्दमा छ । कसैसँग आस, त्रास छैन । मात्र मुलुक बिग्रिएला भन्ने मात्र चिन्ता छ ।
